Cuộc sống của dân nhà quê giống như một bánh xe lớn, chậm rãi quay, quay mãi, quay đến chỗ “năm mới” thì trở nên vô cùng khó khăn. Khi vượt qua ngưỡng này, mọi người đều trợn mắt, nghiến răng. Cuối cùng, “cạch” một tiếng, bánh xe lăn qua, mọi người thở phào, ngước mắt nhìn: A, lại đến năm mới rồi!
Phong Đại Cước cảm nhận được năm nay khác thường. Sự khác thường nằm ở chỗ: anh đã mười tám tuổi và là người đã có vợ. Khi chưa có vợ, mình vẫn là một đứa trẻ; có vợ rồi thì là người lớn. Đã trở thành người lớn, không thể như những năm trước, mọi việc lớn nhỏ trong nhà đều do cha quyết, mình chỉ là con lừa trong cối xay, nghe lệnh mà làm. Trong những ngày nhàn rỗi trước và sau Tết, dù đêm nào anh cũng bận rộn vài lần trên người Tú Tú, nhưng ban ngày, đứng trong sân ngắm đất trên Nam Lĩnh, anh luôn thấy bồn chồn, cảm giác có lỗi với ông mặt trời trên cao. Anh nghĩ, đàn ông phải dùng sức vào ban ngày, vào đất đai, chứ không thể dồn sức lên người đàn bà. Dù đêm đến, Tú Tú dịu dàng đáng yêu đến đâu, cảm giác trên người cô tuyệt diệu thế nào, rốt cuộc chuyện đó chẳng thay được cơm ăn, nước uống. Cơm ăn, nước uống phải xin từ đất. Hơn nữa, Tú Tú là con nhà giàu, lớn lên trong chum mật, nếu không để cô sống tươm tất, há có thể để cô ăn cám nuốt rau như mình? Rồi lấy vợ là để sinh con, thêm miệng ăn thì đất phải nuôi. Với lại, anh đã có vợ, là một gã nhà quê thực thụ, mà làm nhà quê cả đời phải có chút thành tựu. Thành tựu xuất hiện ở đâu? Là xem anh có mua thêm được vài mẫu đất hay không. Mà muốn mua đất thì anh phải tích tiền. Cha anh lăn lộn nửa đời, đến giờ chưa gom đủ tiền mua một mẫu đất, Đại Cước không thể như thế. Khi con trai anh cưới vợ, trong nhà không thể chỉ có mười tám mẫu đất cằn. Phải có hai mươi mẫu, ba mươi mẫu hoặc nhiều hơn!
Dù kế hoạch có hay ho cũng phải thực hiện từng bước, chỉ ngủ với vợ không thể ngủ ra đất. Nghĩ đến đây, Đại Cước thấy hổ thẹn sâu sắc. Từ đó, anh tự giác giảm chuyện phòng the với Tú Tú. Đêm khuya mới lên giường, ban ngày thường ở gian chính bàn với cha mẹ kế hoạch năm nay. Tú Tú không muốn ở một mình trong phòng nhỏ phía đông, cũng ra gian chính, vừa làm may vá vừa tham gia bàn bạc với nhà họ Phong.
Phong Nhị thấy con trai trở nên hiểu chuyện thì vui mừng khôn xiết. Cứ vui lên là ông lại thích sờ mũi đỏ, nên mấy ngày quanh rằm tháng Giêng, mũi ông đỏ rực như củ cà rốt vừa nhổ từ vườn. Nghe con trai nói năm nay sẽ cố làm để nhà cửa khấm khá, ông chỉ ra con đường cụ thể: thuê thêm đất trồng. Ngoài bảy mẫu đất nhà Tú Tú thuê mấy năm trước, nếu thuê thêm được mười mẫu nữa thì tốt.
Nói đến đây, Phong Nhị nhìn mặt Tú Tú: “Vợ Đại Cước, con xem có thể nói với cha con, cho nhà mình thuê thêm vài mẫu không?”
Tú Tú nghe xong dừng tay may, quay mặt sang một bên, giận dữ nói: “Con không có cha!”
Lúc này, vợ Phong Nhị lén đạp chân chồng. Đại Cước cũng thấy cha nói không suy nghĩ: nhà họ Ninh cho Tú Tú mười lăm mẫu đất làm hồi môn mà cô ấy còn không lấy, sao cha lại bảo cô ấy về thuê đất?
Phong Nhị biết mình sai, gượng gạo nói: “ Thôi, không thuê nhà họ thì tìm nhà khác. Nhà Văn Điển được không?” Ông nói xong lại nhìn Tú Tú.
Không ngờ lần này Tú Tú khá dứt khoát: “Được. Con tìm em gái, nhờ nó nói với chị dâu.”
Ngày mười tám tháng Giêng, Tú Tú đến nhà Tô Tô. Tô Tô ngạc nhiên khi chị đến. Cô nghĩ chị gái sẽ không bao giờ bước chân vào nhà họ Phí, đáng lẽ chị là dâu mới nhưng không thành. Vậy mà hôm nay chị lại đến. Nhưng Tô Tô cũng nhận ra, dù Tú Tú giữ vẻ mặt bình thản, trong lòng cô vẫn lộ vẻ bối rối. Vừa vào cửa, cô đã ngó vào gian chính, rõ ràng là xem Phí Tả thị và Phí Văn Điển có nhà không. Tô Tô nói: “Chị nhìn gì? Bà già không ở nhà.” Tú Tú nói: “Em xem, sao lại gọi bà ấy thế?” Tô Tô bĩu môi, cái cằm nhô ra vì hàm răng “địa bao thiên” càng nổi bật: “Sau lưng em gọi thế đấy! Bà ấy cứ quản em, lải nhải suốt ngày, thật bực mình!” Cô kể chị nghe, vì cha “bà già” ở quê bị bệnh, đã về Tả Gia Trang. Tú Tú hỏi: “Còn anh ấy?” Tô Tô biết chị hỏi Phí Văn Điển, bèn hất miệng về phía phòng đông: “Đang đọc sách.” Vẻ mặt Tú Tú càng lúng túng hơn, chân lùi ra cửa. Tô Tô nói: “Lần đầu chị đến, thế nào cũng phải vào nhà ngồi chứ.” Tú Tú đáp: “Thôi, chị nói chuyện với em xong là được.” Cô đứng đó nói chuyện nhà chồng muốn thuê thêm đất. Tô Tô gật đầu ngay: “Được! Em sẽ nói với bà già, đất cho ai thuê chẳng là thuê?” Tú Tú nói: “Em bảo bà ấy yên tâm, đến mùa thu, lương thực cỏ khô sẽ không thiếu một phần.” Tô Tô nói: “Nghiêm túc thế? Nhìn tình chị em mình, chẳng lẽ bà ấy không nể mặt?” Tú Tú đáp: “Vẫn không nợ thì hơn.”
Đúng lúc đó, chỉ nghe cửa phòng phía đông vang một tiếng, Phí Văn Điển bước ra. Hiển nhiên cậu đã nghe được người đến là ai, vừa ra cửa, ánh mắt đã chằm chằm nhìn Tú Tú. Tú Tú cũng nhìn cậu. Nhưng chỉ trong khoảnh khắc bốn mắt chạm nhau, nước mắt cô tuôn rơi đầy má. Cô quay đầu, vội vã rời khỏi nhà họ Phí. Tô Tô đứng đó nhìn theo bóng lưng chị, rồi nhìn Phí Văn Điển vẫn đang ngây người, cũng đưa tay che mặt, lặng lẽ khóc.
Sau chuyến đi của Tú Tú, cả nhà Phong Đại Cước đều chờ tin từ Tô Tô. Ba ngày sau Tô Tô đến, nói rằng chị dâu đã đồng ý chuyện thuê đất. Phong Nhị vui mừng, cười toe toét: “Vậy mau chọn đất, viết giấy tờ đi!” Tô Tô nói: “Còn phải đợi vài ngày. Một là chưa quyết định rút đất của ai; hai là giờ chị dâu đang bận tranh đất với cha tôi.” Tú Tú hỏi: “Tranh đất gì?” Tô Tô đáp: “Chị chưa biết à?

[Truyện được đăng tải duy nhất tại website Mỏ Truyện - https://motruyen.online/read/luu-luyen-va-doan-tuyet-sinh-van-vat&chuong=3]

Thằng Khả Bích nhà chú hai mê chơi chim cút, gây họa rồi, chú hai đành bán đất để bù lỗ. Mảnh đất đó, bà chị dâu muốn mua, cha chúng ta cũng muốn mua.”
Ninh Khả Bích mê chơi chim cút từ hai năm trước. Mùa thu năm đó, cậu ta mười chín tuổi, vừa cưới vợ. Một ngày nọ, đến huyện chơi, cậu ta thấy đám đông vây kín, thỉnh thoảng hò hét, tò mò lại xem. Kiễng chân vài lần, đi vòng mấy lượt không thấy gì, cậu ta đổi cách, cúi xuống chui qua khe chân người. Lần này thấy rõ. Trên mặt đất, một vòng tròn làm bằng rơm, hai con chim cút đang đấu đá dữ dội. Ninh Khả Bích thấy thú vị, bất giác cũng hò hét cổ vũ. Một lúc, trận đấu đó phân thắng bại, một con co cổ chạy, bị con kia đuổi không còn chỗ trốn. Lúc này, một gã mũm mĩm bên cạnh mặt đỏ gay, vội bắt con chim thua cho vào lồng, rồi móc từ thắt lưng ra hai đồng đại dương đưa cho người đối diện. Ngay khoảnh khắc đó, một ý nghĩ lóe lên trong đầu Ninh Khả Bích: Ta cũng phải kiếm con chim cút để đấu, ta cũng phải dùng nó thắng tiền! Cậu ta ngây ngẩn nghĩ, mãi đến khi chân đám người tan đi va vào đầu mới khiến cậu ta tỉnh lại.
Thế là suốt mùa thu, Ninh Khả Bích mải mê bắt chim cút, đến nỗi chẳng thèm để ý đến sự nồng nhiệt của người vợ mới cưới mỗi đêm. Cậu ta dậy sớm, ra đồng sớm, bước đi trên những sườn đồi cỏ hoang và ruộng lúa đẫm sương, mắt và tai tập trung tìm kiếm dấu vết của loài chim nhỏ màu nâu đen. Một khi làm kinh động một con, cậu ta nhìn kỹ chỗ nó đáp xuống, rón rén tiếp cận, xác định con chim rồi bắt đầu hành động bắt khó khăn. Vì chim cút không thể xông vào bắt thẳng, hễ người đến gần là nó bay mất nên phải dùng mưu. Cách làm là đi vòng quanh nó, ban đầu vòng thật lớn để chim không cảm thấy nguy hiểm, nó sẽ đứng yên xoay người nhìn người. Lúc này, người dần thu hẹp bán kính vòng tròn. Chim không để ý, vẫn xoay người nhìn theo. Khi người đi càng gần, càng nhanh, chim bị quay chóng mặt. Nếu nhìn từ mắt chim, người như bay vòng quanh nó. Lúc này người lao tới, chim tự khắc bó gối chờ bắt. Nhưng trò này không phải lúc nào cũng thành công, vì chim cút cũng có con khôn, con dại. Có con tinh ranh, dù người quay đến mỏi chân, thở hổn hển, cũng không làm nó chóng mặt. Nên việc này tốt nhất có hai ba người cùng làm, cùng quay vòng, khiến chim không biết nhìn ai, thường chóng mặt sớm hơn. Vì thế Ninh Khả Bích hay tìm người giúp. Cậu ta kéo một hai người làm thuê ở nhà đi bắt chim. Người làm thuê không dám trái ý cậu chủ, đành nghe theo. Nhưng việc đồng áng chậm trễ, lâu dần lão gia sinh nghi, cho rằng họ lười biếng, định đuổi. Họ đành nói thật với Ninh Học Thụy. Ninh Học Thụy nổi giận, mắng con trai một trận, cấm không được lôi kéo người làm đi bắt chim. Từ đó, Ninh Khả Bích đành tìm người rảnh trong làng giúp.
Mùa thu ấy, Ninh Khả Bích thu hoạch không nhiều. Nhiều lần quay cả buổi, cuối cùng bắt được chỉ là con cái, tức mình, cậu ta ném chết, mang về chiên dầu ăn. Chim đực cũng bắt được hơn chục con, nhưng khi mang ra làng thử đấu, đa phần là đồ bỏ đi. Có hai ba con tạm được, cậu ta huấn luyện một thời gian, chọn một con làm “chủ tướng”, luôn để trong lồng, buộc ở thắt lưng, hễ có cơ hội là mang đi đấu, kết quả thắng thua lẫn lộn. Vì đấu trong làng, thắng thua chỉ vài đồng xu, Ninh Khả Bích thấy chẳng thú vị.
Không ngờ, mùa hè năm ngoái, một tá điền ở Vương Gia Đài mang đến một con chim cút khiến Ninh Khả Bích hả hê, toại nguyện. Người tá điền nói con chim này do tự tay ông bắt, nuôi một thời gian thấy nó khá nhưng ông không có thời gian chơi, nghe nói cậu chủ thích chơi nên mang tặng. Ninh Khả Bích nhận lấy, lập tức mang đi đấu trong làng, quả nhiên con chim này xuất sắc, đánh đâu thắng đó. Ninh Khả Bích mừng khôn xiết, xin vợ vài đồng tiền riêng thưởng cho tá điền rồi chăm sóc, huấn luyện con chim cẩn thận một thời gian, sau đó mang nó ra khỏi làng thi đấu. Con chim này thật sự đáng yêu, đánh khắp mấy làng lân cận, chưa từng thua trận, giúp chủ nhân thắng được mấy chục đồng. Từ đó, Ninh Khả Bích xem con chim như báu vật, đặt tên là “Hoàng Kiện,” lúc nào cũng mang theo. Có lần ở nhà, cậu ta thả “Hoàng Kiện” ra cho ăn, giữa chừng ra góc sân đi tiểu, quay lại thấy con mèo đen lớn của hàng xóm đang rình, sợ đến suýt ngã. Đuổi mèo đi, cậu ta quay ra mắng đánh vợ, bảo cô ấy mắt mù, không trông cẩn thận khiến vợ uất ức đòi sống đòi chết.
Sau khi đấu khắp các làng lân cận, Ninh Khả Bích nhắm đến một đối thủ mạnh. Đó là con chim cút tên “Nha Đầu” của nhà họ Dương ở Dương Gia Khoảng, cách mười sáu dặm. Con chim ấy được nuôi hai năm, bất bại, nổi tiếng khắp vùng. Cả mùa đông, Ninh Khả Bích chăm bẵm “Hoàng Kiện,” huấn luyện nghiêm ngặt, dùng dao nhỏ mài mỏ và móng sắc nhọn. Qua năm, ngày mùng sáu tháng Giêng, cậu ta mang nó đến Dương Gia Khoảng. Cậu cả nhà họ Dương nghe mục đích đến, mỉm cười, lập tức sai người bày trường đấu. Cậu cả nhà họ Dương hỏi chơi bao nhiêu tiền, Ninh Khả Bích mang theo hai mươi đồng, đổ hết ra đặt cược. Lúc này, cậu cả nhà họ Dương thả “Nha Đầu” ra.
Ninh Khả Bích nhìn, quả nhiên “Nha Đầu” không tầm thường. Nó to lớn, lông đầy đốm trắng rõ nét. Vừa vào sân, nó ưỡn ngực đỏ nâu, kêu “cù cù” tìm đối thủ, tỏa ra sát khí ngùn ngụt. Ninh Khả Bích hơi chột dạ nhưng cung đã giương, không thể quay lại, đành cứng đầu thả “Hoàng Kiện” ra. “Nha Đầu” thấy đối thủ, nhảy vọt lên, mổ “Hoàng Kiện” lảo đảo. Nhưng “Hoàng Kiện” cũng có chút dũng khí, nhanh chóng phản công. Hai con chim nhảy lên nhảy xuống, mổ nhau ác liệt. Ninh Khả Bích ngồi xổm bên cạnh, căng thẳng đến nỗi răng đánh lập cập, cảm giác muốn tiểu. Liếc nhìn cậu cả nhà họ Dương, mặt anh ta cũng không bình tĩnh. Đấu thêm vài hiệp, cả hai con đều chảy máu, càng đánh càng hung tợn, lao vào nhau khó phân thắng bại. Đột nhiên, “Nha Đầu” né một mỏ, “vèo” chạy đi, khiến “Hoàng Kiện” hăng máu đuổi theo. Ninh Khả Bích mừng rỡ, hét to: “Giỏi!” Không ngờ vừa dứt lời, “Nha Đầu” đang chạy phía trước bỗng nhảy vọt lên hơn một thước, xoay người giữa không trung, lao xuống mổ “Hoàng Kiện” một nhát, khiến nó lăn lông lốc, đứng dậy mặt đầy máu, chỉ còn biết chạy trốn. Ninh Khả Bích kinh hãi, vội bắt chim mình, tức tối nhận thua rồi bỏ đi.
Trên đường về, Ninh Khả Bích tháo lồng chim ra xem mới phát hiện “Hoàng Kiện” đã thành phế vật: mắt trái nó mù. Ninh Khả Bích đau đớn như mất cha mẹ, ngồi giữa đồng hoang khóc nức nở rồi nhìn về phía Dương Gia Khoảng, thề: Không báo được thù này, thề không làm người! Mười ngày sau, cậu ta gửi thư cho cậu cả nhà họ Dương, hẹn ngày mười sáu tháng Giêng, đến Mạn Đầu Lĩnh giữa hai làng đấu lại. đương nhiên cậu cả nhà họ Dương nhận lời, mang “Nha Đầu” đến đúng hẹn. Hôm đó Ninh Khả Bích mặc áo bông rộng thùng thình. Cậu cả nhà họ Dương không ngờ, khi anh ta thả “Nha Đầu” vào vòng rơm, chờ thắng lần nữa, Ninh Khả Bích bất ngờ rút từ áo bông ra một con diều hâu non! Chớp mắt, “Nha Đầu” bất khả chiến bại trở thành vật chết dưới móng diều hâu. Cậu cả nhà họ Dương tức điên, lao lên định đánh Ninh Khả Bích, nhưng cậu ta dựa vào thân hình gầy, chân nhanh, chạy thoát.
Nhà họ Dương không chịu để yên, lập tức kiện lên huyện. Huyện gọi cha con Ninh Học Thụy đến, tuyên án tại chỗ, buộc nhà họ Ninh bồi thường nhà họ Dương năm trăm đồng. Ninh Học Thụy không thể tranh cãi, đành về nhà xoay tiền.
Ninh Học Thụy tính toán, nhà có ba trăm đồng sẵn, còn thiếu hai trăm. Đi vay cũng được, nhưng vay thì phải trả cả gốc lẫn lãi nên ông quyết định bán đất. Ông cân nhắc từng mảnh trong số một trăm ba mươi mẫu đất hiện có, cuối cùng định bán mười bốn mẫu đất cằn trên Đông Lĩnh. Ông báo quyết định này cho “cò đất” Ninh Học Thi, nhờ tìm người mua. Ninh Học Thi chạy khắp các nhà giàu, quay lại báo Phí Tả thị muốn mua, ra giá cao nhất, mười tám đồng một mẫu. Ninh Học Thụy đồng ý, bảo cứ thế đi. Ông gọi Phí Tả thị đến, mời thêm người canh tác đất bên cạnh làm trung gian,viết khế ước nhận tiền.
Không ngờ, khi Ninh Học Thi vừa cầm bút, Ninh Học Tường xông vào, ông nói: “Khoan viết, ta mua đất này!” Phí Tả thị lập tức phản đối: “Ông xem, tôi đã thỏa thuận xong, ông lại chen ngang!” Ninh Học Tường không thèm để ý, trừng mắt với em trai: “Thằng nhỏ không hiểu chuyện phá gia sản, thằng già cũng không hiểu chuyện sao?” Ninh Học Thụy biết tính anh trai, nói: “Hiểu hay không, không cần anh dạy. Tôi đã thỏa thuận với người ta, huống chi Tô Tô cũng là thông gia, chẳng lẽ đồng ý rồi lại nuốt lời?” Ninh Học Tường nói: “Nuốt lời! Không nuốt lời tao với mày chưa xong! Mày xem, gia sản ông cha để lại, đến tay mày như nước chảy, rơi hết vào tay người ngoài, hôm nay tao mua lại, mày còn không cho!” Ninh Học Thụy mặt đỏ gay: “Ai bảo tôi có thằng con phá gia như thế, không cần tiền gấp, tôi bán đất làm gì?” Ninh Học Tường nói: “Cần tiền tao cho. Nhất định không ít hơn người khác!” Lúc này, Ninh Học Thụy khó xử nhìn Phí Tả thị. Phí Tả thị thấy vậy, thở dài: “Thôi, tôi không tranh với anh trai ông.” Nói xong đứng dậy rời đi.
Ninh Học Thụy nhìn theo bóng lưng Phí Tả thị rời đi, quay sang anh trai: “Anh muốn mua thì mang tiền đến, nha môn huyện đang chờ.” Ninh Học Tường hỏi: “Một mẫu bao nhiêu?” Ninh Học Thụy hất mặt về phía Ninh Học Thi: “Anh hỏi cậu ta.” Ninh Học Thi thẳng thắn nói: “Một mẫu mười tám đồng.” Ninh Học Thụy nhìn hai người, cười lạnh: “Đừng hòng lừa tao, đất đó đến thỏ cũng chẳng thèm ị mà đòi mười tám!” Ninh Học Thụy hỏi: “Anh nói xem bao nhiêu?” Ninh Học Tường cúi đầu nghĩ một lúc, đáp: “Thấy chú cần tiền gấp, cứ tính mười hai đồng đi.” Ninh Học Thụy kêu lên: “Mười hai? Thế tôi vẫn thiếu tiền!” Lúc này, Ninh Học Thi và mấy người trung gian đứng cạnh cũng nói giá đó quá thấp. Ninh Học Tường nói: “Vậy thêm một đồng.” Ninh Học Thụy bảo: “Một đồng sao đủ?” Ninh Học Tường kiên quyết: “Vậy thì thêm hai đồng, nhiều hơn nữa là không được!” Ninh Học Thụy nghe xong, ôm mặt thở dài mấy tiếng rồi nói: “Viết khế đi.”
Thế là “cò đất” Ninh Học Thi múa bút viết ngay một tờ khế trước mặt hai anh em một vui một buồn:
Người lập khế bán đất Ninh Học Thụy, vì cần tiền gấp, nay bán đoạn đất tổ truyền phía đông làng, tổng cộng mười bốn mẫu một phân ba ly. Đất phía đông giáp Phí Tả thị, tây giáp Phong Gia Thông, nam giáp Ninh Học Vũ, bắc giáp đường cái, trên đến trời xanh, dưới đến suối vàng, sáu phía rõ ràng, ra vào như cũ. Nay bán đứt cho anh ruột Ninh Học Tường làm tài sản vĩnh viễn, giá thỏa thuận tròn một trăm chín mươi sáu đồng, hôm nay tiền đất thanh toán đủ, không thiếu nợ. Sau này nếu có tranh chấp, bên bán chịu hoàn toàn. Lời nói không bằng chứng, lập khế bán này lưu chiếu mãi mãi. Ngày hai mươi tháng Giêng, năm Dân Quốc thứ mười sáu
Người lập khế: Ninh Học Thụy (điểm chỉ)
Trung gian: Ninh Học Thi, Phong Gia Thông, Ninh Học Vũ
Viết xong, chủ đất cũ Ninh Học Thụy cùng các trung gian lần lượt điểm chỉ, chủ đất mới Ninh Học Tường cầm khế vào tay. Ninh Học Thụy nói: “Khế này phải đổi thành hồng khế mới được, tôi sẽ lên huyện lo.” Ninh Học Tường đáp: “Chuyện này cần chú đi sao? Mai tôi bảo cháu chú đi! Chú, về nhà tôi lấy tiền đi!”
Ninh Học Thụy bước ra khỏi gian chính, vào phòng phía tây tìm con trai. Thấy Ninh Khả Bích vẫn ngồi ngây nhìn lồng chim cút, ông lao tới đá một cái: “Đồ khốn! Còn không đi theo bác mày lo hậu sự!”
Từ khi Tú Tú về làm dâu, cách lấy lửa nhà Phong Nhị thay đổi lớn.
Trước đây, nhà họ dùng đá đánh lửa. Loại đá này gọi là “thạch anh,” ở vùng đồi núi đông nam Lỗ rất sẵn. Nhặt một viên to cỡ ngón cái, có góc cạnh, dùng lưỡi liềm sắt đập, tia lửa bắn ra. Để tia lửa rơi vào mồi lửa, lửa sẽ cháy. Mồi lửa thường dùng ba thứ: giấy cỏ cuộn lại, cành cây gai, hoặc cánh hoa dẻ. Ba thứ này, chỉ cần cháy nửa phần, vết đen sẽ bắt lửa ngay khi gặp tia lửa. Nhưng đó chỉ là lửa chết, phải đặt vào bó cỏ mịn, thổi liên tục, thổi mạnh mới bùng thành ngọn. Dù khó khăn nhưng vẫn tạo được lửa. Trong hơn bốn mươi năm cuộc đời, Phong Nhị vô số lần cảm thán trước những hòn đá lửa trên đồi: “Ông trời thật tài, giấu lửa trong đá cho ta!” Đã là ân huệ của trời, sao không dùng? Dù diêm từ thành phố đã lan về nông thôn nhiều năm, nhưng Phong Nhị luôn từ chối dùng nó. Ông bảo: “Đó là thứ khiến người ta lười!” Khi nghe nói diêm dễ bắt lửa, chỗ nào cũng cháy được, giẫm là cháy, ép là cháy, thậm chí có chuyện một chàng trai mang hộp diêm trong người, lúc ôm vợ mới, lửa bốc lên cháy áo bông, bỏng người, Phong Nhị càng khẳng định mình đúng: “Thấy chưa, rốt cuộc gây họa! Đùa với mấy thứ Tây thì chẳng ra gì!” Thế nên, ông hút thuốc bao năm, chỉ dùng đá lửa. Lửa dùng trong nhà càng không ngoại lệ.
Tuy nhiên, mồi lửa nhà ông thường dùng cánh hoa dẻ. Vì phải mua giấy cỏ, cây gai phải trồng, mà đất nhà thì không nỡ trồng thứ chẳng phải lương thực. Vì thế, đầu hè, khi hoa dẻ trên núi rụng xuống, những cánh hoa dài mảnh tỏa hương, ông bảo vợ đi nhặt. Có lúc ông cũng tự làm. Vì trong làng nhiều người nghĩ như ông, không nhanh tay là bị người khác nhặt hết. Nhặt được một đống, phơi hai ba ngày cho mềm, buổi tối vợ chồng Phong Nhị nối từng cánh thành bím dài một thước. Khi khô hẳn, có thể dùng. Mỗi khi hoa dẻ phơi đầy sân, Phong Nhị cảm thấy hoàn thành một việc lớn trong năm, tinh thần phấn chấn, trong hương hoa nồng nàn, ông cười nói với vợ. Có lúc ông cầm một cánh hoa treo sau đầu vợ: “Hê, ta lại cưới được cô con gái xinh!” Lúc này vợ cũng không giận, bà vừa mỉm cười dịu dàng, vừa chờ đợi bất kỳ chỉ thị nào từ chồng mình.
Tuy nhiên, truyền thống này kéo dài cho đến khi Tú Tú về làm dâu, Phong Nhị cảm thấy không ổn. Sau khi cưới, Tú Tú không tỏ ra kiêu kỳ tiểu thư, ngày ngày giúp mẹ chồng làm việc. Một lần, Phong Nhị thấy cô nhóm lửa trong bếp, lòng anh xót xa: một cô gái nhỏ nhắn, mảnh mai, cầm bó cỏ bọc cánh hoa dẻ, thổi từng hơi, má phồng to, thổi mãi mà cỏ chỉ cháy dở, khói bốc lên khiến cô ho sặc sụa, nước mắt chảy ròng. Đến tối Phong Nhị nói với vợ: “Không được, phải đi mua diêm.” Vợ ông đáp: “Tôi đã nghĩ thế từ lâu, nhưng sợ ông chê, không dám nói.”
Sáng hôm sau, Phong Nhị mang vài đồng xu ra tiệm tạp hóa trong làng, mua về hai gói diêm. Về nhà, hai vợ chồng không dám quẹt, gọi Tú Tú làm thử mới dám thử.
Tuy nhiên, dù Phong Nhị ở nhà hay ra đồng, trong túi thuốc vẫn để đá lửa và lưỡi liềm sắt, tay vẫn cầm một đoạn cánh hoa dẻ.
Cải cách này của nhà Phong Nhị là một thay đổi lớn, nhanh chóng lan truyền đến hàng xóm. Bà mẹ của Thiết Đầu ở sân tây và nhà Ninh Khả Tài ở sân đông cũng đến xem cách nhóm lửa tiện lợi của nhà họ Phong. Ra ngoài, hai người phụ nữ trao đổi: “Tiền đúng là thứ tốt!”
Lời này nói ra, nhà đông không thấy động tĩnh gì. Chiều hôm đó, khi khói từ ống khói nhà Phong Nhị vừa bốc lên, mẹ Thiết Đầu cách bờ tường hỏi: “Chị ơi, nhà tôi hết cành gai rồi, cho vợ thằng Thiết Đầu sang xin ít lửa được không?” Nhà Phong Nhị đáp: “Được chứ.” Một lúc sau, tiếng dép lẹp kẹp vang lên, một cô gái đầu bù tóc rối, mũi dãi chảy đến. Đây là vợ Thiết Đầu, biệt danh là Ngố Khiêu. Sau mông cô ấy còn có con trai hai ba tuổi, đen đúa xấu xí, bám sát. Vừa vào cửa, Ngố Khiêu giơ bó cỏ, cười ngốc nghếch: “Chị Hai, tôi xin lửa.” Tú Tú trong bếp nói: “Lại đây.” Cô lấy một que củi cháy, châm lửa cho bó cỏ. Ngố Khiêu cầm bó cỏ cháy về, đến cửa, lửa cháy đến tay, cô ấy vứt cỏ, xoa tay khóc. Vợ Phong Nhị nói: “Khiêu, cô phải đi nhanh chứ!” Rồi vào bếp lấy thêm bó cỏ cho cô. Ngố Khiêu lau nước mắt, nhận lấy, lần này chạy vội, làm rơi cả chiếc dép rách khiến vợ Phong Nhị đứng sau bụm miệng cười.
Kể từ hôm đó, mỗi ngày ba lần nấu cơm, hễ ống khói nhà Phong Nhị bốc khói, Ngố Khiêu chắc chắn đến xin lửa. Nhìn Ngố Khiêu lóng ngóng ba lần một ngày, vợ Phong Nhị thấy rất vui.
Điều khiến bà vui hơn nữa là hôm đó Tô Tô đến báo: chuyện nhà họ muốn thuê thêm đất, Phí Tả thị đã đồng ý. Không phải mười mẫu như yêu cầu,  là mười ba mẫu!
Tô Tô đi rồi, cả nhà Phong Nhị hân hoan. Phong Nhị sờ mũi đỏ, khen con dâu: “Vẫn là mặt mũi của vợ Đại Cước lớn!” Tú Tú vẫn nói: “Đất cho ai thuê chẳng là thuê?” Phong Nhị lắc đầu: “Không không, tranh được đất này không dễ. Con không thấy vài nhà vì chuyện này đánh nhau vỡ đầu à? À, quên hỏi, đất này rút của nhà ai.” Vợ Phong Nhị nói: “Bảo ông canh tác thì cứ canh tác, hỏi chuyện đó làm gì?”
Phong Nhị bắt đầu tính toán: Với thêm đất này, nếu năm được mùa, nộp đủ cho chủ đất, nhà mình vẫn còn dư. Có đất canh tác, hy vọng lớn lắm. Nhưng thuê hai mươi mẫu, cộng với mười tám mẫu của nhà, không thể chỉ dựa vào một con lừa. Phải mua thêm một con bò mới được. Như vậy không cần mượn người hợp sức, muốn cày lúc nào thì cày, muốn gieo lúc nào thì gieo. Nghe vậy, Đại Cước vội nói: “Đúng, đúng, phải đi mua bò!”
Buổi họp gia đình kéo dài đến khi gà gáy lần đầu mới tan. Ra khỏi gian chính, Đại Cước ra góc tường đi tiểu, khi buộc dây lưng, anh hít sâu một hơi, cảm thấy cả người tràn đầy nhiệt huyết. Vào phòng phía đông, anh bế thốc Tú Tú lên, tung vài lần lên cao rồi đặt cô xuống giường, dụi đầu vào bụng cô khiến Tú Tú cười khúc khích: “Đại Cước chết tiệt, anh định làm gì?”
Sáng hôm sau, Phong Nhị tìm Phí Tả thị. Ông muốn hỏi rõ là cho thuê mảnh đất nào và bàn luôn chuyện chia lương thực, cỏ khô sau mùa thu hoạch.
Vợ Phong Nhị và Tú Tú ở nhà nấu cơm. Nấu xong một nồi khoai khô, vợ Phong Nhị chợt nhớ sáng nay Ngố Khiêu không đến xin lửa. Bà thấy lạ bèn ra tường phía tây, nhiệt tình gọi: “Chị ơi, sao không sang xin lửa?”
Mẹ Thiết Đầu đáp, giọng lạnh băng: “Hết đường lương thực rồi, cả nhà chờ chết, xin lửa làm gì? Xin lửa để nấu con nít ăn à?”
Vợ Phong Nhị nghe giọng không ổn, vội hỏi: “Có chuyện gì vậy chị?”
Mẹ Thiết Đầu lại nói: “Còn chuyện gì nữa? Ai bảo nhà tôi không có phúc, không nhặt được món hàng hỏng của nhà giàu làm con dâu? Nếu nhặt được tôi cũng đi thuê thêm đất, để nồi nhà khác úp đáy!”
Vợ Phong Nhị hiểu ra, hóa ra đất nhà mình thuê thêm là đất nhà họ Phí rút của nhà Thiết Đầu!
Tú Tú và Đại Cước cũng nghe thấy. Lúc này Tú Tú ngồi sụp trước cửa lò, bật khóc. Đại Cước hoang mang, nhìn cô, nhìn mẹ, lại nhìn sang tường phía tây, lòng rối như tơ.